DIZARTRIJA

Dizartrija je motorni poremećaj govora koji nastaje kao posledica oštećenja mozga, a manifestuje se usporenim, slabim, nepreciznim i nekoordinisanim pokretima govorne muskulature.

Dizartrija podrazumeva oštećenje pojedinih ili svih elemenata govora:

• respiracije – disanja
• fonacije – kvalitet glasa (hrapav, napet, monoton, visok glas)
• rezonancije – karakteristike boje glasa (npr. nazalan govor)
• artikulacije – izgovor glasova
• prozodije – tempto, ritam, glasnoća govora, visina tona, dužina, boja glasa, pauza

Od svih pomenutih modaliteta govorne produkcije najizraženiji su poremećaji artikulacije odnosno izgovora. Govor pacijenata sa dizartrijom opisuje se kao spor, otežan i često nerazumljiv za okolinu. Iako postoji nekoliko različitih tipova dizartrije glavne karakteristike ovog poremećaja bez obzira na tip jesu: oštećenje u izgovoru glasova i poremećaj ritma i tempa govora.

Potpuni gubitak sposobnosti govora uzrokovam oštećenjem mišićne kontrole govorne muskulature naziva se anartrija.

 

Uzroci dizartrije

• moždani udar
• traumatske povrede glave
• demencije
• infekcije mozga

Bolesti nervnog sistema kod kojih se javlja dizartrija

• Parkinsonova bolest – hipokinetička dizartrija
• Multipla skleroza – ataksična i spastična dizartrija
• Amiotrofična lateralna skleroza – flacidna, spastična i flacidno-spastična dizartrija
• Hantingtonova bolest – hiperkinetička dizartrija

Tipovi dizartrije

Flacidna dizartrija ispoljava se kao slabost govorne muskulature uz nazalan govor, neprecizan izgovor glasova, zadihan kvalitet glasa, a u slučaju težeg stepena i šapat.

Spastična dizartrija podrazumeva spasticitet (povišen mišićni tonus), nazalan govor i grub i napet glas.

Ataksična dizartrija manifestuje se prekidima u izgovoru, pauzama između reči i slogova. Govor pacijenata sa ovim oblikom dizartrije opisuje se kao „govor pijanog čoveka“.

Hipokinetička dizartrija javlja se kod Parkinsonove bolesti. Govor pacijenta ima sledeće karakteristike: hrapav i zadihan glas, monoton (jednoličan) govor i neprecizan izgovor glasova.   

Hiperkinetička dizartrija manifestuje se poremećajem respiratorne funkcije (brzi i kratki udisaji i izdisaji), zadihan i napet glas, neprecizan izgovor glasova i nazalan govor.

Mešovita dizartrija podrazumeva kombinaciju simptoma prethodno opisanih tipova.

 

Podela dizartrije u odnosu na vreme nastanka

Razvojna dizartrija koja nastaje kao posledica oštećenja mozga u prenatalnom periodu (pre rođenja) ili u toku porođaja.

Stečena dizartrija nastaje kao posledica oštećenja mozga u detinjsvu ili u odrasloj dobi.

 

Dizartrija i afazija

Čista dizartrija podrazumeva isključivo poremećaj govora u čijoj osnovi se nalazi mišićna slabost govornih organa, dok su jezički modaliteti očuvani. To znači da su sposobnosti razumevanja govora, čitanja i pisanja očuvani. Iako pacijent otežano govori ove funkcije se mogu proceniti i utvrditi da li je prisutno oštećenje samo motorne komponentne govora ili je prisutna i afazija odnosno oštećenje jezika.

Pisanje može biti onemogućeno zbog motorne slabosti tela odnosno gornjih ekstremiteta, ali sa jezičkog aspekta ne postoji poremećaj pisanja. Dakle, oni znaju slova, ne postoje greške po tipu izostavljava, dodavanja ili zamene slova pri pisanju.

 

Udruženi poremećaji sa dizartrijom

Dizartrija se može javiti kao samostalan poremećaj, ali ponekad se javlja u sklopu kliničke slike afazije. Najčešće se javlja udruženo sa Brokinom afazijom.

Pored afazije, može se javiti udruženo sa disfagijom koja podrazumeva poremećaj gutanja

 

Dijagnoza dizartrije

Procenu govornih sposobnosti i postavljanje dijagnoze radi logoped.

Procenjuju se svi elementi govornih i jezičkih sposobnosti kao i sposobnosti kognitivnih funkcija obzirom da je dizartrija često prisutna kod različitih tipova demencije.

Nakon dijagnostičke procedure i utvrđivanja tipa dizartrije pravi se plan rehabilitacije.

 

Tretman dizartrije

U zavisnosti od tipa dizartrije tretman podrazumeva:

• vežbe respiratorne funkcije
• vežbe glasa
• vežbe izgovora
• vežbe prozodije
• primena augmentativne i alternativne komunikacije (og gesta i pisanja do korišćenja različitim kompjuterskih programa)