NEURODEGENERATIVNI POREMEĆAJI GOVORA I JEZIKA

 

Šta su neurodegenerativne bolesti?

Neurodegenerativne bolesti su bolesti nervnog sistema koje su neizlečive. Podrazumevaju promene u vidu oštećenja ili gubitka nervnih ćelija koje za posledicu imaju gubitak funkcija. U zavisnosti od tipa poremećaja i oblasti mozga koja je zahvaćena degenerativnim procesom, mogu se javiti poremećaji u funkciji hoda-pokreta, govora, jezika, pamćenja, mišljenja i drugih kognitivnih funkcija.

 

Neurodegenerativne bolesti

• Alchajmerova bolest
• Parkinsonova bolest
• Pikova demencija
• Primarna progresivna afazija
• Amiotrofična lateralna skleroza
• Multipla skleroza
• Hantingtonova bolest

Pojava neurodegenerativnih bolesti uglavnom se vezuje za starost, ali određene bolesti mogu se javiti i ranije. Na primer, Alchajmerova bolest se obično javlja posle 60. godine, Multipla skleroza u najvećem broju slučajeva između 20 i 40 godina, Amiotrofična lateralna skleroza oko 65. godina, ali može se javiti i mnogo ranije ili kasnije.

 

Poremećaji govora i jezika

Poremećaji komunikacije kod neurodegenerativnih bolesti se javljaju po tipu afazije ili dizartrije. Poremećaji kognitivnih i bihejvioralnih (ponašanja) funkcija su takođe sastavni deo kliničke slike kod ovih bolesti.

U kliničkoj slici Alchajmerove bolesti javlja se afazija, koja se ispoljava u različitim oblicima u zavisnosti od stadijuma bolesti u kojoj se pacijent nalazi.

• U početnoj fazi manifestuje se anomička afazija, u kojoj je dominantan simptom deficit imenovanja. Pacijenti ne mogu da se sete reči u toku razgovora te njihov govor ima karakteristike zaobilaznog govora.
• Zatim se sa pogoršanjem bolesti javljaju jezički poremećaji koji podsećaju na transkortikalnu senzornu afaziju, a potom i na Vernikeovu afaziju. U ovim oblicima poremećaji razumevanja su prisutni u značajnoj meri. Govor je fluentan, tečan, ali je sadržaj bez značenja.
• U poslednjem stadijumu bolesti dolazi do potpunog gubitka govornih i jezičkih funkcija te je komunikacija praktično nemoguća sa okolinom. Globalna afazija javlja se u krajnjem stadijumu. Kod AB treba imati u vidu da se jezički i kognitivni poremećaji javljaju istovremeno, što dodatno pogoršava funkcionisanje ovih osoba.

U Parkinsonovoj bolesti javljaju se poremećaji govora po tipu dizartrije, a za ovu bolest karakteristična je hipokinetička dizartrija. Manifestuje se hrapav i monoton glas, neprecizan izgovor glasova koji u kasnijim fazama bolesti prelazi u šapat.

Iako se u Parkinsonovoj bolesti najčešće govori o poremečajima govora treba naglasiti da su u određenoj meri prisutni i poremečaji jezika. Ispoljavaju deficite u nalaženju željene reči i koriste jednostavne rečenice.

Pikova demencija je bolest u kojoj su poremećaji ponašanja dominantni. Od govorno jezičkih poremećaja javlja se anomija (poremećaji imenovanja), snižena fluentnost govora, eholalija (ponavljanje tuđih reči). Poremećaji komunikacije ispoljavaju se u obliku dizartrije, a u poslednjoj fazi nastaje mutizam što znači da dolazi do potpunog prekida u govoru.

U primarnoj progresivnoj afaziji, u prvom obliku javlja se anomija. U drugom obliku dominantni su poremećaji ritma i tempa govora, apraksija govora, artikulacioni deficiti i fonološke parafazije.

Amiotrofična lateralna skleroza je bolest kod koje je dizartrija dominantan poremećaj komunikacije. Može se javiti u obliku flacidne ili spastične dizartrije, a u uznapredovaloj fazi bolesti dolazi do mešovitog tipa dizartrije, flacidno-spastične.

Zbog dizartrije govor je usporen, otežan, nije razumljiv drugim osobama, a zbog slabosti mišića mekog nepca vazduh prolazi kroz nos i javlja se nazalan govor. Glas je promukao, napet i hrapav, slabe jačine.

Kod Multiple skleroze najčešče se javlja dizartrija, ali nemaju sve osobe sa ovim oboljenjem poremećaje govora. Ataksična ili spastična dizartrija karakteristiične su u kliničkoj slici MS. Simptomi se ispoljavaju u vidu neadekvatne visine i jačine glasa.

 

Dijagnoza

Dijagnozu neurodegenerativnih bolesti postavlja neurolog. Za potvrđivanje dijagnoze potrebno je uzeti anamnezu, uraditi neuroimidžing ispitivanja (CT, magnetna rezonanca…), laboratorijska ispitivanja i neuropsihološku procenu.

Dijagnostiku poremećaja komunikacije postavlja logoped. Detaljnom procenom govornih i jezičkih sposobnosti utvrđuje se da li postoji prisustvo poremećaja komunikacije i na osnovu toga predlaže se plan rehabilitacionog procesa.

 

Tretman

Logopedski tretman kod neurodegenerativnih bolesti zasniva se na intervencijskim procedurama koje za cilj imaju usporavanje gubitka komunikacijskih sposobnosti i ublažavanje ispoljenih simptoma.

U zavisnosti od tipa poremećaja, afazije ili dizartrije, rade se vežbe glasa, govora ili jezika